Η θεραπεία των παθών

Απομαγνητοφωνημένη ομιλία μητροπολίτη Λεμεσού Αθανάσιου

5032_1 H Θεραπεία των παθών

 

Σήμερα, Δ’ Κυριακή των νηστειών, η Εκκλησία μας γιορτάζει και φέρνει ενώπιόν μας ένα όσιο, ένα ασκητή, ένα ηγούμενο της Μονής του Σινά, τον Όσιο Ιωάννη τον Σιναΐτη, ή τον πιο γνωστό ως Όσιο Ιωάννη της Κλίμακος.

 

Ο Άγιος Ιωάννης έζησε τον 6ο αιώνα και ασκήθηκε, αγίασε, αγωνίστηκε στην έρημο του Σινά, στο μοναστήρι εκείνο της Αγίας Αικατερίνης, και συνέγραψε ένα ασκητικό βιβλίο το οποίο λέγεται «Κλίμαξ». Είναι κανείς να διερωτάται γιατί οι πατέρες έβαλαν σήμερα αυτόν τον άγιο. Γιατί δεν έβαλαν ένα άγιο ο οποίος έκανε διάφορα έργα κοινωνικά, έχτισε ιδρύματα, ωφέλησε τον λαό, έκανε ιεραποστολές μεγάλες; Οι πατέρες έβαλαν ένα ασκητή, ένα καλόγερο, ένα μοναχό μέσα στα βάθη της σιναϊκής χερσονήσου, για να τιμάται και να προβάλλεται σ’ αυτήν την κατεξοχήν πνευματική περίοδο της Αγίας μας Εκκλησίας. Και μάλιστα ένα ηγούμενο, ο οποίος απλώς έγραψε ένα βιβλίο καλογερικό, ένα βιβλίο το οποίο συνέχεια μιλά για μοναχούς και ασκητές. Γιατί άραγε;

 

Ασφαλώς δεν είναι τυχαία τα πράγματα και ούτε με ελαφρότητα τοποθετημένα μέσα στην Εκκλησία. Έβαλαν τον Άγιο Ιωάννη τον Σιναΐτη για να μας πουν και να μας δείξουν και να μας ερμηνεύσουν ποια είναι αυτή η μέθοδος με την οποία ο άνθρωπος μέσα στην Εκκλησία γίνεται θεός κατά χάριν και αναλαμβάνει τον σταυρό του Χριστού πάνω του και ακολουθεί τον Χριστό, ο οποίος αληθώς για μας έγινε άνθρωπος.

 

Η «Κλίμακα», που σημαίνει «σκάλα» στη δημοτική, αποτελείται από τριάντα λόγους, τριάντα βαθμίδες, τριάντα σκαλοπάτια. Κάθε σκαλοπάτι είναι και ένα αγώνισμα· ένας ολόκληρος κατάλογος από αγωνίσματα και αρετές που καλείται κανείς να αγωνιστεί. Η «Κλίμακα» είναι ένα έργο ιατρικό· ένα ιατρικό εγχειρίδιο που αφορά όλους τους Χριστιανούς. Δεν έχει σημασία εάν μιλά εξωτερικά για τους μοναχούς ή τους ασκητές. Η ουσία της διδασκαλίας των αγίων, της «Κλίμακας» και όλων των έργων των αγίων αφορά όλους τους Χριστιανούς και είναι μια ιατρική μέθοδος, η οποία αρχίζει από το μηδέν και οδηγεί μέχρι το άπειρον, μέχρι την ένωσή μας με τον Θεό. Αυτό είναι και το έργο της Εκκλησίας. Εάν διαβάσουμε τα έργα των αγίων θα δούμε ότι οι άγιοι δεν φιλοσοφούσαν για την Εκκλησία. Οι άγιοι περιέγραφαν το έργο το οποίο κάνει η Εκκλησία και μιλούσαν για συγκεκριμένα πράγματα, για τον άνθρωπο και τον περιγράφουν μέσα σε όλη την πραγματικότητα της πτώσεως μέσα στην οποία βρίσκεται. Όπως ένα ιατρικό βιβλίο περιγράφει τις αρρώστιες, την αιτία της και τα συμπτώματά της επ’ ακριβώς, τι βλάβες προκαλεί στον οργανισμό, πώς πολεμάται και πώς αποκαθίσταται η υγεία του ανθρώπου.

 

Έχουμε, λοιπόν, τον εαυτό μας ο οποίος είναι ασθενής. Βλέπουμε κάθε μέρα στη ζωή μας τον εαυτό μας να εμφανίζει τις αρρώστιες του: με τους θυμούς μας, με τους εγωισμούς μας, με την ιδιοτέλειά μας, με την πονηριά μας, με την πλεονεξία μας, με την ανασφάλειά μας, με το άγχος μας και προπάντων με το ότι δεν μπορούμε ν’ αγαπήσουμε τον Θεό όπως αρμόζει στη φύση μας. Ο Θεός για μας δεν είναι στο κέντρο της καρδιάς μας. Αγαπούμε άλλα πράγματα. Τον αγαπούμε κι Αυτόν –ἔν τινι μέτρῳ– αλλά όχι σαν κέντρο, σαν τη βάση, σαν την κατεξοχήν ασχολία της αγαπητικής δυνάμεώς μας. Έτσι, λοιπόν, είμαστε όλοι ασθενείς.  Αυτό είναι η πρώτη γνώση του ανθρώπου. Ώσπου δεν το καταλαβαίνουμε αυτό, δεν μπορούμε να πάμε στον γιατρό. Πρέπει να φύγει –τουλάχιστον– το πρώτο κάλυμμα, το οποίο είναι ο εγωισμός μας, και δεν μας αφήνει να καταλάβουμε ότι είμαστε αδύνατοι κι ασθενείς άνθρωποι.

 

Αφού, λοιπόν, καταλάβουμε την ασθένειά μας, μέσα στον χώρο της Εκκλησίας αρχίζει ο πνευματικός αγώνας, ένας αγώνας ιατρικός: Πώς θεραπεύουμε όλα αυτά τα πάθη; Καθημερινή αντίσταση, καθημερινή αντιπαράθεση προς όλα αυτά τα οποία μας πνίγουν, προς όλα αυτά που ζητούν να κόψουν τη σχέση μας με τον Θεό. Αναλαμβάνουμε ένα αγώνα κατά των παθών. Όμως, κάτι που είναι σημαντικότατο, πρέπει να ξέρουμε πως δεν αρκεί για μας το ν’ αγωνιζόμαστε εμείς μόνο. Δεν είναι, δηλαδή, αυτή η πορεία μας ένα έργο κατεξοχήν ανθρώπινο. Καταβάλλει προσπάθεια ο άνθρωπος, αλλά κυρίως τελείται μέσα από τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Γι’ αυτόν τον λόγο δεν γίνεται να αγωνιστεί και να τελειωθεί ο άνθρωπος εκτός της Εκκλησίας. Εκτός της Εκκλησίας μπορεί να γίνει ένας πάρα πολύ καλός άνθρωπος, όπως είναι η δημιουργία του. Όμως, η Εκκλησία δεν ασχολείται μόνο να κάνει τον άνθρωπο, ένα καλό άνθρωπο. Ομιλεί για κάτι πέραν, υπεράνω τούτου, κάτι που δεν υπάρχει εκτός της Εκκλησίας. Ομιλεί για τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό, για τη θέωση του ανθρώπου, για την ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του. Με το να γίνεις καλός άνθρωπος δεν ολοκληρώνεσαι· είσαι εγκλωβισμένος στην ύπαρξή σου, στον εαυτό σου, στο εγώ σου, στο άτομό σου. Εκείνο το οποίο θα σε βγάλει έξω απ’ αυτό το πράγμα, να υπερβείς τον εαυτό σου, είναι μόνο μια άλλη σχέση, προσωπική, δυνατή.

 

Η εν Χριστώ ζωή είναι μια σταδιακή πορεία· δεν είναι πράγμα το οποίο γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη, ούτε κάτι το οποίο έρχεται φανταστικά, αλλά είναι ανάβαση, συνεχής ανάβαση. Αρχίζεις από το Α για να φτάσεις στο Ω, από το ένα για να φτάσεις στο άπειρο, το τέλειο. Πρέπει να προχωρήσεις, είναι μια κλίμακα και δεν μπορείς να βρεθείς ξαφνικά στο τέρμα.

 

Ο Άγιος Ιωάννης τοποθετεί την Αγάπη στο τέρμα της Κλίμακας. Για να φτάσεις εκεί πρέπει να προηγηθούν άλλα πράγματα: να κόψεις, να καυστηριάσεις, να απελευθερωθείς από πολλά πράγματα και τον εαυτό σου, να υπερβείς τον ατομισμό και τον εγωισμό σου. Η Αγάπη είναι το τέλος, δεν είναι η αρχή. Το μυστήριο της ένωσης του Θεού με τον άνθρωπο γίνεται όταν ο άνθρωπος περάσει αυτήν όλη την πορεία του ασκητικού αγώνος. Κι αυτό είναι απαραίτητο να το ξέρουμε ώστε να μην απελπιζόμαστε, να μη χάνουμε το θάρρος μας, να μη δειλιούμε, να ξέρουμε ότι όλ’ αυτά που συναντούμε κάθε μέρα στην πνευματική μας ζωή είναι –δυστυχώς– συμπτώματα φυσικά πλέον, μεταπτωτικά, συμπτώματα της ασθένειάς μας. Οι πατέρες τα περιέγραψαν, αφού τα έπαθαν οι ίδιοι, για να μας δώσουν σαν λάφυρο την πολύτιμη πείρα τους, αλλά και για να μας πουν ότι είναι κι αυτοί το ίδιο άνθρωποι σαν κι εμάς, χωρίς καμία διαφορά.

 

Η Εκκλησία είναι ένα πνευματικό ιατρείο. Δεν είναι ένας σύλλογος ηθικών ανθρώπων, ένα σωματείο καλών ανθρώπων. Δεν είναι τίποτα απ’ όλ’ αυτά η Εκκλησία! Η Εκκλησία είναι ένα νοσοκομείο. Μέσα στο νοσοκομείο έχει τραύματα, αίματα, αρρώστους σε όλα τα στάδια της θεραπείας τους, έχει ακόμα και πτώματα, γιατρούς, νοσοκόμους, μάγειρους. Όλοι μέσα στην Εκκλησία είμαστε παρόντες και δεχόμαστε την ιατρεία του Χριστού, του ιατρού των ψυχών και των σωμάτων μας, και τη θεραπεία όλων των μεθόδων της Εκκλησίας. Έτσι ευρισκόμενοι όλοι μέσα στην Εκκλησία δεν κατακρίνουμε ο ένας τον άλλο, όπως δεν μπορεί να κατακρίνει ένας άρρωστος τον διπλανό του γιατί αρρώστησε.

 

Με δυο λόγια, απ’ το βιβλίο του Αγίου Ιωάννη μπορεί να δει κανείς ότι για τίποτα απολύτως δεν υπάρχει περίπτωση αποτυχίας και απογοητεύσεως. Δεν υπάρχει κάτι στην Εκκλησία το οποίο δεν θεραπεύεται. Δεν είναι δυνατόν, δηλαδή, αυτό το ιατρείο να πει κάποια στιγμή «συγγνώμη, δεν μπορώ να σε θεραπεύσω», ό,τι κι αν έχει, όποια αρρώστια και αν έχει. Αυτό είναι η βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος. Μέσα στο ιατρείο της Εκκλησίας, και τα πτώματα ακόμα έχουν ευκαιρία να ζωντανέψουν! Αυτό, πραγματικά, συγκινεί την καρδιά μας κι είναι αυτό που μας δίνει δύναμη και κουράγιο παρά τα πολλά προβλήματα που υπάρχουν και τις αντιθέσεις, κι όλα αυτά που ταλανίζουν την Εκκλησία σ’ όλους τους αιώνες και σήμερα και πάντα.

 

Εάν διαβάσουμε την «Κλίμακα» και τα έργα των πατέρων θα δούμε ότι για όλα υπάρχει θεραπεία και αυτή η θεραπεία δεν στηρίζεται σε ανθρώπινες δυνάμεις. Ο Θεός ενεργεί τη θεραπεία. Ο άνθρωπος κάνει ό,τι μπορεί, αυτά τα οποία είναι μέσα στις δυνατότητές του. Αλλά αν είναι πτώμα τι μπορεί να κάνει; Δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Κι αυτό το πτώμα ζωογονείται, γιατί ο Χριστός είναι ζωή και ο γιατρός και μπορεί να δει στο βάθος της καρδιάς του ανθρώπου. Ο Άγιος Ιωάννης λέει τρέξε, αγωνίσου, ανάβα αυτήν την Κλίμακα και μη φοβάσαι. Πολλά εμπόδια, πολλά δαιμόνια, πολλές αντιθέσεις. Δεν έχεις να κάνεις μόνο με ελαττώματα και κακές συνήθειες, αλλά έχεις να παλαίσεις με πονηρούς δαίμονες, με τον διάβολο. Αλλά στο τέρμα της σκάλας είναι ο Χριστός ο οποίος σε περιμένει και σε βοηθά με τους αγγέλους και με τη χάρη Του.

 

Αλλά όταν φτάσεις στο τέλος, λέει ο Άγιος Ιωάννης: «Κἂν πᾶσαν τὴν κλίμακα τῶν ἀρετῶν ἀναβέβηκας, ὑπὲρ ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν προσεῦχου». Έστω κι αν βγήκες όλη την κλίμακα, μη νομίσεις ότι πλέον έφτασες στην τελειότητα και τώρα είσαι καλά και μην παύσεις να προσεύχεσαι υπέρ των αμαρτιών σου. Για να μας δείξει ότι η βάση δεν είναι τα έργα μας, αλλά η ταπείνωση, η μετάνοια. Αυτήν την μεγάλη αγάπη του Θεού τίποτα δεν μπορεί να τη νικήσει, τίποτα απολύτως. Ούτε αμαρτία, ούτε κακία, ούτε τίποτα δεν μπορεί να ματαιώσει το σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία μας· φτάνει εμείς να ζητούμε από τον Θεό αυτήν τη σωτηρία!